Філосаф Уладзімір Мацкевіч большую частку свайго зняволення правёў у калоніі ў Шклове і турме ў Магілёве, дзе спазнаў катаванні і здзекі.
Гісторыя катаванняў у калоніі
Праз 14 месяцаў пасля затрымання з палітычных прычын у жніўні 2021 года філосафа Уладзіміра Мацкевіча перавялі з мінскага СІЗА спачатку ў Магілёў, а потым у шклоўскую калонію №17. Ён прызнаецца Праваабарончаму цэнтру “Вясна”: больш за ўсё хацеў выбрацца з камеры і «пабачыць неба», але не ўяўляў, што чакае яго ў лагеры.
Першае «парушэнне» Мацкевіч атрымаў праз дзесяць хвілін пасля прыезду за тое, што не павітаўся з начальнікам. Далей былі чарговыя правакатыўныя парушэнні і першыя суткі ў ШІЗА. У атрад філосаф трапіў ужо пасля ізалятара. Гэта быў так званы «казліны атрад», дзе сядзяць вязні, якія супрацоўнічаюць з адміністрацыяй. Ім загадалі не кантактаваць з Мацкевічам. Гаварыць яму дазвалялася толькі з заўгасам і вязнем-забойцам, які адбываў апошнія гады свайго тэрміну.
Адміністрацыя шукала любыя падставы для пакарання: за «няправільнае павітанне», «няпоўную запіскі пра рэчы» або за тое, што зняволены не так сеў. У выніку філосаф атрымаў каля 30 спагнанняў. За кожнае яму прызначалі ШІЗА або ПКТ, пазбаўлялі перадач і спатканняў.
Самым цяжкім стала катаванне холадам у ШІЗА: у камеры была толькі адна гарачая труба, прыціснуцца да якой немагчыма. «Я адціскаўся і прысядаў, каб не замерзнуць. Не ведаю, колькі скінуў вагі – паўтара месяца там былі пеклам» – кажа Мацкевіч.
Пасля чарговых парушэнняў яго выклікалі да начальніка. Калі палітвязень прапанаваў перавесці яго на турэмны рэжым, кіраўнік калоніі намякнуў і на магчымасць узбудзіць новую справу па арт. 411, што азначае павелічэнне тэрміна зняволення. У Мацкевіча ў той час абвастрылася грыжа, але меддапамога была мінімальнай: аперацыю не планавалі, бялізну не давалі, дазволілі толькі бандаж.
Суд па замене рэжыму адбыўся хутка, і Мацкевіча вярнулі ў турму №4 у Магілёве. «Турма стала палёгкай» – прызнаецца ён. Там ён сустрэў іншых палітвязняў, у тым ліку Аляксея Храловіча, які раскрыў КДБ-шныя матэрыялы па справе Рамана Бандарэнкі.
У Магілёве філосаф дамогся пастаноўкі ў чаргу на аперацыю. Пасля абследавання яго двойчы вазілі ў Рэспубліканскую бальніцу зняволеных у Калодзічы. «Лекары там прафесійныя, абсталяванне добрае, але этапы ў кайданках – прыніжальныя» – адзначае Мацкевіч.
Галоўны ўдар: страта сшыткаў
Найбольш балючай падзеяй зняволення філосаф называе не холад і не ШІЗА, а тое, што ў яго забралі ўсе сшыткі з чатырохгадовай працай. Спачатку ў студзені 2023-га зніклі пяць сшыткаў. Відаць, іх забрала спецслужба. Потым, падчас этапавання, у яго адабралі ўсё: лісты, фотаздымкі, нататкі.
«Гэта была мая праца, мая апора. Я страціў тое, што не змагу аднавіць. Гэта найгоршае, што са мной адбылося ў зняволенні» – кажа ён.
Прымусовы шлях у выгнанне
У верасні 2025 года Мацкевіча раптоўна вывелі з камеры і далі загад збірацца на вызваленне. Разам з іншымі палітвязнямі яго з закрытым тварам адвезлі ў СІЗА КДБ, дзе ўсе чакалі допытаў. Але замест гэтага іх прымусова перадалі літоўскім дыпламатам.
«Я не хацеў з’язджаць, бо не люблю эміграцыю і ведаю, што нічога добрага ад палітычнай эміграцыі не бывае. Я хацеў застацца ў Мінску, але не пайшоў па шляху Статкевіча, бо вярнуцца ў турму для мяне было непрымальна» – кажа філосаф, які цяпер знаходзіцца ў Літве.
Фотаздымак: ПЦ “Вясна”