За апошнія пяць гадоў афіцыйная сярэдняя зарплата ў Беларусі вырасла больш чым у два разы – з каля 1 200 BYN у 2020‑м да 2 652,3 BYN у 2025‑м. Але за гэтымі лічбамі – неаднародная рэальнасць: нехта ўзняўся, а нехта застаўся на тым жа месцы або нават панізіў свае шанцы. Я, магілёвец, бачу і адчуваю – «сярэдні заробак» часта бывае тварам, за якім хаваюцца няроўнасць, абыякавасць і кавалак сацыяльнай неадэкватнасці.
Калі я вечарам праходжуся па магілёўскіх вуліцах, побач з дамамі, дзе святло з вокнаў змешваецца з гукамі тэлевізараў і ціхім шаптаннем ролікаў у мэсенджарах, узнікае адчуванне патаемнай напружанасці. Так, можа, грошы і сталі большымі, але ці стала ад гэтага жыццё лягчэйшым? Ці не аказаліся гэтыя лічбы проста новай абгорткай для тых самых няўпэўненых спадзяванняў?
Афіцыйная статыстыка паказвае, што ў 2025‑м сярэдняя налічаная зарплата складае 2 746,4 BYN. Але аўтаматычны разлік «сярэдняга» значэння, часта, як выглядае: ён можа быць скажоны дзякуючы невялікай частцы людзей з вельмі высокімі заробкамі. Рэальную сітуацыю лепш адлюстроўвае іншы паказчык – медыянная зарплата. Па апошніх дадзеных, медыянны заробак складае каля 2 014 BYN, у той час як сярэдні – 2 652,3 BYN.
Гэта значыць, што палова працуючых атрымлівае менш за 2 014 BYN – і для іх «рост у два разы» можа быць толькі ў справаздачах. А ў жыцці – як было цяжка, так і застаецца.
У цэлым па краіне статыстыка выглядае прыемна – рост зарплат ёсць, некаторыя сектары сапраўды канкуруюць за кадры, павышаючы аплату працы. Але не ўсе атрымалі гэты «прывілеяваны квіток». Вывучаючы рэгіёны, я бачу: у вялікіх гарадах – больш шанцаў, больш запытаў, больш перспектыў. А ў рэгіёнах, як Магілёў – дзе структуры працы стабільныя, але не заўсёды дастаткова плацяць – рэдка можна сустрэць звышмяжовыя заробкі.
Калі я гавару з знаёмымі – будаўнікамі, настаўнікамі, працаўнікамі сферы аховы здароўя – яны часта ўсміхаюцца пасля слоў «зарплата вырасла»: «Так, сумы на карцінках – вялікія. Але на рукі – усё тое ж, або нават менш». Бо інфляцыя, рост коштаў, падаткі, валютны курс – усё гэта так ці інакш адбіваецца. І нармальная ежа, аплата камунальных, абслугоўванне – на гэта ўсё часцей патрабуецца ўсё больш.
Для дзяржавы гэта выглядае як поспех: «Мы паднялі сярэдні заробак». Але для тых, хто не ўваходзіць у лік найбольш забяспечаных, гэта хутчэй новае ўпакоўванне старых праблем. І калі эканоміка дэманструе рост толькі на графіках, не зачапіўшы паўсядзённае жыццё людзей, то такі рост становіцца не рухавіком змен, а проста добрай вітрынай.
Я – магілёвец. І бачу ўсё выразна: адны здолелі адаптавацца да новых умоў, выкарысталі магчымасці і глядзяць у будучыню з пэўным аптымізмам. А другія – як стаялі на месцы, так і засталіся, з тымі ж нагрузкамі, тымі ж зарплатамі і тымі ж жыццёвымі цяжкасцямі. І паміж гэтымі двума светамі – прорва сацыяльнай няроўнасці, якую не схаваць нават самымі прывабнымі лічбамі.
Так, паказчыкаў сум прыгожы – гэта факт. Але для нас, простых жыхароў, важна, каб гэты рост адчуваўся ў сапраўднасці: каб зарплата не была птушачкай у табліцы, а стала надзейным штуршком у жыццё, годнае для чалавека, а не для графікаў.
Магчыма, варта адысці ад звыклага гіпнатызму «сярэдніх» паказчыкаў – тых самых агульных лічбаў і дыяграм, якія нічога не кажуць пра рэальнае жыццё. Куды важней паглядзець на канкрэтнага чалавека, на яго сям’ю, на тое, як ён жывё, працуе і выжывае. Бо менавіта там, у штодзённасці, і праяўляецца праўдзівая карціна дабрабыту – або яго адсутнасці.
Якуб Ясінскі