Пакуль у вёсцы пад Быхавам спрачаюцца – саліць агуркі трэба з воцатам ці з гарчыцай, з Мінску паступае важны сігнал: абмяркоўваць на кухні 2020 год – катэгарычна нельга. Старшыня партыі «Белая Русь» Вольга Чамаданава адзначыла, што лепш «менш згадваць» тыя падзеі. Маўляў, у інтарэсах нацыянальнай згоды.
Я разумею, што для Чамаданавай 2020 год – гэта, відаць, як для многіх з нас зубны боль: маўчаць пра яго лепш, чым зноў перажываць. Але калі дзяржаўныя службоўцы пачынаюць рэгламентаваць, пра што можна казаць на кухні, гэта ўжо нават не «1984», а беларускі спін-офф з мясцовымі спецыфікацыямі. Са сцэнамі, дзе бабуля кладзе ў банку лаўровы ліст, але ўжо без «гэтых размоваў».
У Магілёўскай вобласці кухні – гэта не толькі пра ежу, гэта сацыяльны інстытут. Тут абмяркоўваюць ураджай, курс даляра, як сын Пецюкевіча ледзь не ўехаў у слуп, і, вядома, навіны. Кухня – гэта беларускі парламент для простых людзей. І вось у гэты парламент прыходзіць Чамаданава і кажа: «Гаварыце, але акуратна. І толькі пра тое, што было да 2019-га».
Яна, дарэчы, сказала, што трэба «працу па данясенні пазіцыі дзяржавы весці больш прафесійна». Што ж, цікава, як будзе выглядаць прафесійная праца з калектыўнай бабуляй, якая аперыруе тэрмінамі «гвалт», «выбары» і «яны зноў пад’язджалі на бусіку»? Можа, з’явяцца спецыяльныя кухонныя інструктары?
Усё гэта нагадвае старую беларускую традыцыю: калі дзяржава нешта не можа растлумачыць – яна забараняе. Калі не ведае, што адказаць – кажа: «Не гаварыце». І як вынік: мы не толькі баімся пісаць у каментарах, але і чакаем, калі ў гарадскіх кватэрах з’явяцца мікрафоны ў чайніках.
Самае трагікамічнае ў тым, што 2020 год – гэта не нейкі тэлефільм, які можна праматаць. Гэта рэальны досвед людзей, у тым ліку з Магілёўшчыны. Гэта цэлы пласт падзей, які ўжо стаў часткай сямейных успамінаў. І калі дзяржава кажа «маўчыце», то, баюся, яна толькі дадае да гэтага досведу новыя старонкі – з іншымі прозвішчамі і новымі камандзіроўкамі па душы.
Можа, калі-небудзь на ўроках гісторыі скажуць: «У гэты перыяд беларусы жылі, закатаўшы язык у рот. Але не таму, што не ведалі, а таму, што баяліся нават на кухні пра гэта гаварыць». Ці сапраўды мы хочам, каб гэта была нашая спадчына?
Ці не пара ўжо зразумець: калі народ абмяркоўвае палітыку на кухні – гэта не пагроза бяспецы. Гэта бяспека сама па сабе. Бо народ, які гаворыць – не страляе. А вось улада, якая ўсё менш слухае, часцей баіцца.
Так што, пані Чамаданава, калі наступны раз зазірнеце ў чужую кухню – не забудзьцеся спытаць, з чым у іх сёлета закатка. І памятаеце: нават самы востры чылі не такі небяспечны, як прыглушаны шэпт у ракавіне.
Якуб Ясінскі